Rakuko Naito & Tadaaki Kuwayama: "Naito & Kuwayama"

In 'Vormen van de Kleur' / 'New Shapes of Color', (1966, Stedelijk Museum) kon het Nederlandse publiek voor het eerst kennis maken met het radicale werk van de Amerikaanse kunstenaar Tadaaki Kuwayama. De tentoonstelling werd samengesteld door twee legendarische curatoren: Edy de Wilde en Wim Beeren, die - in 1966 ! - daarmee eens te meer de avant-garde positie van het Stedelijk bevestigden. De Wilde en Beeren toonden in 'Vormen van de Kleur' minimalistische, monochrome schilderkunst. Vertegenwoordigd was - naast dat van Kuwayama - onder andere werk van Amerikanen zoals Josef Albers, Ellsworth Kelly, Barnett Newman, Kenneth Noland, Frank Stella, Robert Indiana en Donald Judd. Ook de Nederlanders Bob Bonies, Peter Struycken en Mark Brusse maakten deel uit van de tentoonstelling.

Ik maakte kennis met het werk van Kuwayama tijdens onze deelname aan Expo Chicago, september 2015. Hill Gallery uit Michigan toonde daar een solo van Kuwayama, die direct een verpletterende indruk op me maakte. Samen met mijn Londense collega James Mayor kochten we ter plaatse vijf werken en spraken met Tim Hill af om Kuwayama en zijn vrouw in New York te bezoeken en te spreken over een tentoonstelling in Londen en Amsterdam. In het voorjaar van 2017 bezochten James Mayor en ik Tadaaki Kuwayama en zijn vrouw Rakuko Naito in hun studio / appartement in New York. De Londense expositie 'Radical Neutrality' bij The Mayor Gallery vond plaats in datzelfde voorjaar. Het Amsterdamse debut was eveneens in het voorjaar bij - ere wie ere toekomt - collega Willem Baars. Ook Willem was blijkbaar gefascineerd geraakt door het oeuvre van Kuwayama, hoewel dat in zijn geval toevallig liep via zijn bevriende relatie met Kuwayama's galerie in Tokyo.

In de twee bezoeken aan het kunstenaarsechtpaar Kuwayama en Naito in New York, raakten zowel ikzelf als onze assistente Renee danig onder de indruk van de artistieke integriteit van beiden en van hun hartelijke gastvrijheid. De keuze voor een dubbel tentoonstelling lag dan ook voor de hand, daarbij onbewust appellerend aan de koers van Borzo in de laatste twintig jaar met bijzondere aandacht voor zero en minimal art. De buitengewoon fascinerende kunst van Rakuko Naito heeft duidelijke raakvlakken met beide stromingen en is daarbij wonderwel even completerend aan, als ook autonoom van dat van haar echtgenoot. De galerietentoonstelling van Kuwayama heeft een licht retrospectief karakter: van een zeldzaam zwart reliëf uit 1961 tot aan zijn meest recente serie titanium objecten. Van Naito tonen we enkele fascinerende wit-papier-reliëfs uit recente jaren. Het was een eer en een voorrecht te hebben mogen kennismaken met het werk van deze kunstenaars, maar evenzeer met de hartelijke persoonlijkheid van Rakuko Naito en Tadaaki Kuwayama.

Paul van Rosmalen, Amsterdam, april 2018

------------

Ondanks dat Rakuko Naito en haar echtgenoot Tadaaki Kuwayama al zestig jaar in New York wonen (ze verhuisden in 1958), is hun werk nog steeds vervuld van Japanse invloeden. Zijn Minimal kunstwerken zijn strenger en harder dan veel van zijn Amerikaanse tijdsgenoten. Bij Rakuko Naito zit de Japanse invloed in haar zorgvuldige werkwijze en het materiaal: Kozo Washi, een Japanse papiersoort. Ze vouwt, scheurt, rolt stukjes papier en brengt deze met systematische opbouw aan binnen in een baklijst. Haar omgang met het papier is heel eigen en doet zeer Japans aan door het verfijnde eindresultaat. Haar reliëfs doen me sterk denken aan die van Jan Schoonhoven. Beide kennen ze een liefde voor serialiteit, speelt licht een belangrijke rol en zijn ze wars van betekenisgeving. De titels zijn, net als bij haar echtgenoot en Jan Schoonhoven, altijd zeer systematisch opgebouwd. Ze bevatten haar initialen, de afmetingen en een volgnummer.

Doordat Rakuko Naito haar eigen ontwerpen uitvoert, wordt zij beperkt door de menselijke maatvoering: groter dan 36 inch zal ze niet gaan. Een werk dat ze me laat zien tijdens mijn bezoek (in december 2017) aan hun studio is gemaakt van katoenballetjes. Deze bestelt ze in bulk uit India, waar ze worden gebruikt als lonten om olielampen te doen branden. Het is het enige reliëf waarbij ze deels gebruik maakt van iets "kant-en-klaars".

Vanaf de eerste kennismaking ben ik gegrepen door haar werk. De seriematigheid ervan: Verschillende uitvoeringen in dezelfde lijst geven rust, maar zijn allemaal uniek en kennen een heel eigen karakter. Ze doen zacht aan en hebben een schoonheid door hun simpliciteit. De vaardigheid en het tactiele karakter komen voort uit een vaste en fijne werkwijze.

Ik ben erg verheugd om een tentoonstelling te maken waarbij de kunst van Naito en Kuwaya samenkomt. Zoals zij het in hun gekoppelde ateliers ook altijd ervaren. Zijn strenge Minimal kunst tegenover haar papieren reliëfs. Het zal volgens mij een prachtig huwelijk worden.

Renee Schuiten-Kniepstra, Amsterdam, februari 2018